Ministerette

“Vrouwen die acteren zijn geen actrices, maar acteurs.” Een zin uit een tirade van regisseur David Mamet, de Norman Mailer van de Amerikaanse theaterwereld, in de mémoires van toneelschrijver Nancy Balbirer. Haar boek komt pas in april uit, maar de roddels over Mamet veroorzaken nu al een relletje. Mamet zou gezegd hebben dat het woord ‘actress’ een belediging was voor vrouwen die het vak serieus namen: “Do women fucking writers call themselves ‘writresses’? No!”

Eh, mijnheer Mamet: wij wel. Met biologische gedrevenheid wordt in het Nederlands naar geslacht geclassificeerd. Schrijfster, psychologe, advocate, bazin, politica, voorzitster. Hoewel we het Angelsaksische taal- en cultuurgebied verafgoden, leunen wij in deze zwaar op Germaanse en Romaanse gebruiken. Dus ober wordt serveerster (serveuse), een kok een kokkin (Köchin), een meester een juffrouw, en de uitgang –us wordt dwangmatig –a (doctoranda). Dokters zijn tot nu toe aan onze aandacht ontsnapt. Het Frans kent alleen de femme médecin, maar gelukkig zeggen Duitsers Ärztin, te vernederlandsen tot artsin. En dan wel consequent blijven: ministerette, staatssecretaresse, programmeuse, hartchirurge, hooglerares. Admirala, professeuse, presidente. Kamerschede.

Waarom krijg ik een vieze smaak in mijn mond als iemand mij historica of journaliste noemt? Welnu, niet iedereen is een breedgeschouderde, indrukwekkend bassende grijsaard. Het is fijn om niet meteen in kaart gebracht te worden door de lezer. Als die tijdens het lezen nog even in het ongewisse is over de leeftijd, politieke en seksuele voorkeur, huidskleur, het uiterlijk, stemgeluid en geslacht van de auteur.

Veel belangrijker is, dat een ‘actress’ enkel gevraagd wordt om te huilen en haar tieten te laten zien, zoals driftkikker Mamet het formuleert. Woorden krijgen in hun vrouwelijke vorm vaak een andere betekenis. Een secretaris is iets anders dan een secretaresse. Een masseuse doet iets anders dan een masseur. Een directrice runt een school of een zwembad, maar niet ING. Mevrouw Doctor voor een gepromoveerde vrouw, naar het Duitse Frau Doktor: schitterend. Maar Doctoresse, Doctorin of Doctrice? “No!”

 

nrc.next, 7 januari 2009